Pablo Picasso: 50 jaar een dode legende
In het voorjaar van 1973 strandden Paul en Linda McCartney op Jamaica, midden op de set van Papillon, de film met Steve McQueen en Dustin Hoffman. Zoals wel vaker op sets verveel je door het eindeloze wachten te pletter en dus gingen de McCartneys en Dustin Hoffman en zijn vrouw een hapje eten. Het gesprek kwam op het schrijven van liedjes. Dustin daagde de ex-Beatle uit om ter plekke een liedje te schrijven over eender welk onderwerp. Het sujet dat zich aandiende stond in Time Magazine: de grote meester Pablo Picasso was net daarvoor overleden. Zijn laatste uren fascineerde Hoffman enorm. Hij had gegeten met vrienden en wilde zich terugtrekken. Daarbij had hij (in het Frans) gezegd: “Drink to me, drink to my health. You know I can’t drink anymore.” En dat werd de melodie van het nummer. Toen Paul bezig was met het spontaan zingen, raakte Dustin buiten zichzelf van enthousiasme. Hij zei tegen zijn vrouw: “Look, it’s happening now! He’s doing it!” Later herinnerde de acteur dit als één van de indringendste ervaringen in zijn leven, enkel overtroffen door de geboorte van zijn kinderen. Ook nu was hij getuige van een geboorte.
Pablo Picasso overleed op 8 april 1973. Nu ik dit opschrijf besef ik dat ik heldere herinneringen heb uit het jaar dat Picasso nog maar 10 jaar was overleden. 10 jaar geleden voelt nu aan als gisteren. Als kind leek 10 jaar zover weg als de prehistorie. Volgende week is de goede man 50 jaar overleden, een halve eeuw! Om tranen van in de ogen te krijgen, dat ik al zó oud ben intussen. (Tijd die ik nooit meer terugkrijg.)
Picasso was gefortuneerd: naast kunst van zichzelf verzamelde hij maar liefst 91 jaren voordat hij het leven verliet. Hij was, schijnbaar, 15.000 artistieke werken verder, de grootste individuele productie uit de kunstgeschiedenis. En hij heeft lang genoeg geleefd om rijkdom en de ultieme roem te vergaren. Iets wat de meeste kunstenaars pas te beurt valt na hun leven.
De grote ontwikkeling begon voor de Spanjaard in Montmartre waar hij begin 20ste eeuw neerstreek. De blauwe periode, de roze periode en het kubisme kwamen allemaal tot volle rijping in zijn atelier Le Bateau Lavoir – waar we passeren in onze Montmartre tour – en in zijn atelier in Montparnasse.
De grootste Picasso-collectie in Parijs vind je vreemd genoeg in een omgeving waar hij niet gewoond heeft. In Hôtel Salé, het grootste hôtel particulier in de opgeknapte Marais, is sinds 1985 Musée Picasso gevestigd. De modernistische werken detoneren prachtig met de klassieke muren van het stadspaleis, zoals de transparante piramide dat doet met het aloude Louvre.
Na zijn overlijden verwierf de staat veel topwerken van Picasso. Er werd gekozen voor Hôtel Salé omdat het een groots klassiek decor was voor deze (hyper)moderne kunst. Het zou een alternatief moeten vormen voor het nabije Centre Pompidou. In Hôtel Salé zou kunst uit dezelfde periode tentoongesteld worden, maar in het veel rustige decor van dit hôtel particulier. Zodoende kwam Picasso’s museum gelegen in een wijk waar hij nooit woonde.
Naast de beroemde werken van Picasso, zoals het portret van Dora Maar en de twee rennende vrouwen op het strand (en kunstenaars die geïnspireerd zijn op zijn werk), is een hele etage gewijd aan het leven van Pablo met zijn laatste vrouw Jacqueline Roque. Ze woonden in de jaren ‘50 samen op het landgoed La Californie in Cannes. De foto’s en video’s laten ons proeven van een idyllische sfeer onder de Mediterraanse zon. Maar ze zullen als de camera’s uit stonden vast ook wel eens een fikse ruzie hebben gehad. 😉 Alhoewel, 13 jaar nadat Pablo was gestorven pleegde Jacqueline zelfmoord omdat een leven alleen haar teveel was.
Ps: Aan het einde van het sterfjaar van Picasso verscheen de elpee Band On The Run, met daarop Picasso’s Last Words (Drink To Me), het lied dat op Jamaica onder de ogen van Dustin Hoffman gestalte kreeg. Het album Band On The Run werd Paul McCartney’s grootste post-Beatle succes. (Op een doedelzakhit na.) Picasso’s Last Words (Drink to Me) - YouTube
Street art: dé kunst van de 21ste eeuw
“Sinds enkele decennia is kunst te zien in het grootste museum ter wereld: de straat. Street art stelt dingen in twijfel, zoals de impressionisten dat deden, en de kubisten. Street art is de belangrijkste kunststroming van de 21ste eeuw. Het bevindt zich onder onze ogen, in het bijzonder in Parijs, een van de belangrijkste kunstscenes.”
Deze tekst klinkt bijna als een manifest, zoals de surrealisten dat ooit deden, of dada. In feite is de eerste alinea van deze blog afkomstig uit de brochure van Capitale(s), een overzichtstentoonstelling in het Hôtel de Ville over 60 jaar art urbain en graffiti in Parijs. Wegens overweldigend succes geprolongeerd tot 25 maart. Ik weet nu dus ook eindelijk wat het verschil is tussen de twee en ik geef de voorkeur aan de street art die prachtige figuratieve kunst kan bevatten. Graffiti is daarentegen vaak niet meer dan opgepompte letters met een schaduwrandje. Als je werkelijk een statement wil maken, een verhaal wil vertellen is er niets mooiers om dat te laten zien in beelden.
Miss.Tic, Jef Aérosol, Frank “Invader” Slama, JR, Nemo, Jo Di Bona, Mr. Djoul, Gregos… Wie heeft er niet van deze kunstenaars gehoord? Dat is een beetje flauw van mij. Internationaal zijn ze misschien niet altijd even bekend bij de massa, maar als je door Parijs loopt kan je bijna niet aan ze ontkomen. Het zijn plaatselijke helden die onderdeel uitmaken van een wereldwijd netwerk van street artists. Om er eentje uit te pikken: Invader is erg leuk om te volgen. Hij heeft in de loop van de jaren 1475 mozaïekjes verspreid over groot Parijs. Je kan zelf invader hunting doen met de bijbehorende app.
Invader is bij uitstek het bewijs dat art urbain zich vooral afspeelt op straat, in de openbare ruimte. Dus niet in musea, niet in salons, maar overal en nergens. Vooral overal. In Parijs ga je het beste naar Montmartre, Marais, Butte aux Cailles en Belleville om veel straatkunst bij elkaar te zien. De ironie wil natuurlijk dat deze kunst uiteindelijk toch in het museum zal belanden. Misschien maken de kunstenaars dat zelf niet meer mee. Alhoewel: de tentoonstelling in Hôtel de Ville is een eerste opstap. En er is nog veel meer institutionalisering op komst…
Langs de Seine, net onder Pont Alexandre III, is Fluctuart gevestigd. Dit is een straatkunstcentrum drijvend op het water. Er is een kunstgalerie met tijdelijke tentoonstellingen, een conferentieruimte en op het dak kan je chillen met een prachtig uitzicht op Grand Palais.
Uiteraard is er sinds de zomer van 2022 de Tunnel des Tuileries: 800 meter lang twee muren vol met street art èn graffiti van meer dan 20 kunstenaars.
Máár er staat ons nog veel meer te wachten. Een gigantisch project aan de rand van Parijs. In 2028 is Saint-Denis, banlieue noord, Culturele Hoofdstad van Europa. De 6 hectare van de Rail Cathedrals, de voormalige spoorweghallen uit 1872 die al 24 jaar niet gebruikt worden, zal haar waarde terugkrijgen als een ecologische wijk en een cultureel centrum. Dit wordt het grootste museum voor straatkunst en hiphop in Frankrijk. Binnen 5 jaar vinden er onder het 19 meter hoge plafond - een enorme constructie van gewapend beton dat ooit werd gebruikt voor het onderhoud van stoomlocomotieven - tentoonstellingen en optredens plaats in een bijzondere setting.
Een hippe variant op het fenomeen museum. Zelfs als 21ste-eeuwse straatkunstenaar ontkom je er niet aan: vroeg of laat ga je als vrije geest toch in de fles. Maar de waardering van komende generaties fans zal er (hoogstwaarschijnlijk) niet minder om zijn.
Musée Yves Saint-Laurent
21 was hij. Het jaar daarvoor was Yves als gevolg van een fatale hartinfarct van Christian Dior de creatieve directeur geworden van het gelijknamige, gerenommeerde modemerk. En nu, in het voorjaar van 1958, stond hij op het punt zijn eerste grote collectie te presenteren. Het werd de Trapezium-lijn genoemd. Centraal stond een jurkje dat anders was dan al het andere dat vrouwen kenden en droegen. Om de schouders zat het jurkje strak, om de taille en de heupen niet meer. Het gaf de vrouw veel meer comfort en vrijheid. Vrouwen waren er onmiddellijk dol op. Yves kreeg een staande ovatie tijdens de modeshow en de modebladen prezen zijn creatie. Het type jurk, ontworpen als een A-vorm, is na de zoveelste heropleving nog altijd in de winkels te vinden.
8 jaar later. De Swinging Sixties barstten uit hun voegen. De wereld was aan de durvers en de verbeelding aan de macht. Yves gaf vrouwen (een aanzet tot) de macht, zoals Coco Chanel hen ooit de eerste prikkels van vrijheid had gegund. De couturier introduceerde Le Smoking. Vrouwen in kleding die traditioneel was voorbehouden aan mannen. Kom daar maar eens om! Le Smoking is nog altijd een adrenalinestoot van rebellie, androgyn en chic tegelijk. Yves verklaarde zichzelf later: “Ik wilde de vrouw dezelfde garderobe geven als de man. Blaser, broeken en pak. Zij zijn functioneel. Ik geloofde dat vrouwen daarnaar snakten en dat bleek te kloppen.” Catherine Deneuve, Liza Minnelli, Lauren Bacall en Bianca Jagger. Het zijn slechts enkele dames die wegliepen met zijn creaties – letterlijk en figuurlijk.
Lange tijd was de mode-industrie vol van vooroordelen en arm aan tolerantie. Gekleurde modellen kregen vaak niet dezelfde kansen als hun blanke - of witte zoals je tegenwoordig zegt – collega’s. Naomi Campbell, een van de zogenaamde supermodels uit de jaren ’90, kon daarover meepraten: “Mijn eerste keer op de cover van Vogue heb ik te danken aan Yves. Ik zei tegen hem: ‘Ze zullen me nooit een Franse cover gunnen, ze zullen nooit een zwart meisje op de cover zetten.’ Zijn enige antwoord was: ‘Wacht maar, ik zal daar wel voor zorgen.’ And he did it!”
Het zijn slechts 3 voorbeelden waarom Yves Saint-Lauren tot de buitencategorie behoort in de modegeschiedenis. Als je geen genoeg van hem krijgt, bezoek dan het officiële Yves Saint-Laurent museum.
Het museum is eigenlijk zijn voormalige studio die in 2017 openging voor publiek. Je vindt daar vele van zijn creaties terug die hij in de loop van zijn carrière heeft gemaakt. En vooral op de hoogste etage loop je zo zijn atelier binnen. Het heilige der heilige. Alles is nog in dezelfde staat als toen de grootmeester in 2008 stierf. Zijn bureau, de scharen en potloden, zijn schetsen en het textiel, de boeken en de tijdschriften. Dit creatieve laboratorium is te lezen als een weerspiegeling van zijn gepassioneerde geest. Het museum is niet te groot, dus heerlijk onderhoudend. Wandel een uurtje door een ander universum en kom er bezield weer uit om meteen zelf creatief aan de slag te gaan!
Het Yves Saint Laurent museum vind je aan 5, Avenue Marceau. Vlakbij de vlam van Lady Diana.
La Galerie Dior
De experience van La Galerie Dior begint al buiten. Voor het gebouw staat een rij. Ik ben er honderden keren gepasseerd – in rue François I - en altijd staat er een rij voor de deur. Naast de stad van de liefde is Parijs ook de stad van de (wacht)rijen. Ik heb geluk dat ik in Parijs woon, dus ik kan ieder gewenst moment gaan. Vandaag (laag seizoen) hoef ik maar 5 minuten te wachten. Binnen enkele weken kan dat makkelijk oplopen tot een half uur.
Binnen in het gebouw van de Galerie Dior brengt een lift mij naar de derde verdieping. Als je van regenbogen houdt wordt je oog, boven aangekomen, onmiddellijk gestreeld. In een etalage, die 3 verdiepingen van het open, transparante trappenhuis omvat, staan honderden design-creaties gerangschikt per kleur. De eerste ruimte is gewijd aan het leven van de jonge Christian Dior (1905 – 1957). Hij was van goeden huize en zijn jeugd zou hij zijn verdere leven blijven associëren met de kleur goud. Goud als leidmotief van je leven. Deze sterke start gaf hem de moed van zijn overtuiging. Dior zei: ‘Wat je ook doet – voor je werk of in je vrije tijd – doe het met passie! Leef je passie.’ Dat is tegenwoordig zo’n beetje het devies van iedere personal coach.
Christian bezat een aangeboren gevoel voor het kunstzinnige en de schoonheid. Hoe gezegend ben je dan als kind! Invloeden zoals de kubisten en de surrealisten maar ook Jules Verne en Gustave Doré zoog hij op als limonade. Christian zag zichzelf als een kunstenaar, kleren maken was daar slechts een materiële veruitwendiging van. Zoals hij zelf zei: ‘Ik denk aan mijn jurken als een tijdelijke architectuur, opgedragen om de schoonheid van het vrouwelijke lichaam te verheerlijken.’
Christian vestigde zich in Avenue Montaigne, op nummer 30, in een hôtel particulier dat in 1865 gebouwd was door een onwettige zoon van Napoleon Bonaparte. Ik zie het interieur van zijn atelier en loop langs zijn bureau. Vele dames wisten de weg naar deze statige laan te vinden. Rita Hayworth, Ingmar Bergman, Elisabeth Taylor en de onvolprezen Grace Kelly hulden zich in Diors creaties. Marlene Dietrich was een soort ambassadrice. Voor de film Stage Fright zei ze tegen regisseur Alfred Hitchcock: ‘Geen Dior, dan geen Dietrich in je film’.
De experience is vol van het goud dat voor handen ligt. Aan dit goud hangt een luchtje. Als een postmoderne Grace Kelly baadt Charlize Theron sensueel in de J’adore parfumcampagne. Zoals goud naadloos overgaat in blond, zo rijmen J’adore en Dior vlekkeloos op elkaar. Bovendien is de naam Dior bijna een anagram van doré (‘goud’ in het Frans).
Een ander terugkomend thema is dromen: ‘Couturiers belichamen een van de laatste toevluchtsoorden van het wonderbaarlijke. Ze zijn in zekere zin meesters in dromen...’ Christian ziet zijn werkplek als een atelier van dromen. Hij zorgt ervoor dat dromen uitkomen. Op het einde van het parcours mogen we inderdaad opgaan in dromen…
…Soms, heel soms in het leven is iets mooi zonder meer. Ontdaan van alle bijbedoelingen en andere betekenissen is l’art pour l’art. Mooi om de mooiigheid. Het hoogtepunt van de experience is een groep van jurken die in een geprojecteerd landschap staan, eerst in een sterrenhemel, dan in de Sixtijnse Kapel en vervolgens een gelukzalig licht van een zon ondersteund door zalvende klanken, speciaal voor dit spektakel gecomponeerd. (Als de hemel er zo uitziet, word ik op slag een gelovig mens.)
Volledig opgaan in het moment, samenvallen met jezelf en één worden met de ruimte die jou omringt. Ik gebruik het woord niet vaak, maar eigenlijk ervoer ik het als spiritueel. Wat ik eigenlijk wil schrijven is: woorden schieten hier te kort. Het is heerlijk om iets te ervaren dat simpelweg prachtig is. Een cadeautje waar je inspiratie aan ontleend om zelf iets te creëren. Zo had Christian het graag doorgegeven. We zijn in de hemel – net als Dior.
Ik blijf dromen… ik droom ervan om dit allemaal nog een keer te mogen beleven, maar dan helemaal alleen. Voor één keer, een uurtje in mijn leven, alleen door de Dior experience mogen lopen. Want dat is het waard!
Sarah Bernhardt in Petit Palais
De allergrootste actrice van haar tijd. De grootste theaterlegende ooit in Frankrijk. Ze heeft een ster in het trottoir van de Hollywood Walk of Fame. De Ierse schrijver Oscar Wilde wierp lelies naar haar en noemde haar de Goddelijke Sarah. Zijn Amerikaanse collega Mark Twain zag in haar de overtreffende trap: er zijn slechte actrices, redelijke, goede en geweldige. En dan is er nog Sarah Bernhardt.
Uit persoonlijke interesse ben ik goed op de hoogte van de (cultuur)geschiedenis van de 100 jaar voor mijn geboorte, maar Sarah Bernhardt was een blinde vlek. Ik werd op haar attent gemaakt midden in een privé-tour. Met een vrouw uit Californië in een rolstoel en in een aangepaste taxi reden wij langs Petit Palais. Zij zag de affiche van Sarah Bernhardt en raakte enthousiast. Ze moest dat zien! Mijn nieuwsgierigheid was gewekt. Helemáál toen bleek dat ze ook nog Nederlandse wortels had - Sarah Bernhardt dus.
Hoewel ze was geboren in de Parijse wijk Odéon (St. Germain-des-Prés), droeg ze ook een Hollands verleden met zich mee. Haar moeder was de Nederlandse Julie Bernardt. Haar grootvader was een beruchte Joodse handelaar in Amsterdam. “Toute ma famille est originaire de la Hollande. Amsterdam est le berceau de mes modestes aïeux. Si j'ai de l'accent, Monsieur (et je le regrette beaucoup), mon accent est cosmopolite, et non tudesque." (“Heel mijn familie is oorspronkelijk Hollands. Amsterdam is de wieg van mijn bescheiden voorouders. Als ik een accent heb (en ik betreur dat zeer) dan is mijn accent kosmopolitisch en niet Duits.”)
Tijdens haar leven had Sarah een verhouding met (onder andere) de veel jongere Lou Tellegen, een volbloed Nederlander die het uiteindelijk zou maken in Hollywood. Hij was een bon vivant die vrouwenharten sneller deed kloppen en ze daarna brak. Maar zoals zovele collega’s met hem faalde hij na de fatale omschakeling naar de geluidsfilm. Met zijn Nederlandse accent viel hij door de mand. Einde carrière.
Zowel Tellegen als Sarah Bernhardt - geboren in 1844 en gestorven in 1923 - komen niet voor in de Nederlandse filmencyclopedie. Nee, Sarah heeft altijd gespeeld in Franstalige titels. De film Les Amours de la Reine Élisabeth uit 1912 was de eerste lange speelfilm die landelijk in Amerika in roulatie kwam - als Franse stille film onder de titel Queen Elizabeth.
Maar het meest werd ze geroemd om haar toneelspel. Ze speelde in stukken van vele legendarische toneelschrijvers, zoals Georges Sand, Alexandre Dumas père & fils, Victor Hugo, Voltaire, Molière en Shakespeare. Onovertroffen was ze. In meerdere aspecten. Want de tentoonstelling in Petit Palais gaat over haar fabuleuze leven èn legende.
Want ook voor dat laatste bezat ze een uniek talent. De titel van de expositie is: Et la Femme Créa la Star. Mijn eerste associatie is die met de film met Brigitte Bardot: Et Dieu Crea la Femme. Maar eigenlijk is het veel poëtischer, want Bernhardt was de eerste ster in de moderne betekenis van het woord. Marilyn Monroe, Madonna, Beyoncé… Sarah Bernhardt was er al véél eerder. Televisie of sociale media waren er nog niet. Zoals een tekst tijdens de expo vertelt: “In de laatste decennia van de 19de eeuw was haar beeld vrijwel overal aanwezig.” Op schilderijen, affiches, briefkaarten, glas-in-lood-ramen, beelden, zowel plastisch als foto’s. Ze was niet bang om reclame te maken voor zichzelf. Als een van de eersten in de geschiedenis voedde zij stardom op de toen beschikbare manieren. Dat bracht haar zelfs op een wereldtournee, onder andere per trein door de Verenigde Staten, het land in opkomst.
Overigens was die reclame om Sarah Bernhardt geen gebakken lucht. Ze werd zoals in het intro van deze blog valt te lezen geprezen als de beste actrice van haar generatie. Toen ze in 1923 stierf stond er een miljoen mensen langs de route tussen haar wijk (vlakbij het gedistingeerde parc Monceau) langs Theatre Châtelet (waar ze zo vaak had geschitterd) tot helemaal aan de andere kant van de stad op Père Lachaise, waar ze nog altijd ligt. Haar uitvaart is enkel te vergelijken met die van de schrijver Victor Hugo (waar schijnbaar 2 miljoen belangstellenden een laatste groet kwamen brengen).
Ik dacht even een kijkje te gaan nemen in Petit Palais om beter te weten te komen over wie ik ging schrijven. Maar ik liep na afloop begeesterd naar buiten. Wat mij enorm trof was de tijdgeest die in de lucht hing. Bernhardts verhaal, de buurt waar zij woonde (Plaine-de-Monceaux, 17de arrondissement), het interieur, haar portretten… het ademt allemaal de periode uit van het Belle Époque: de rijke en vooruitstrevende periode tussen de jaren 1880 en de Eerste Wereldoorlog.
Maar wat Sarah Bernhardt nog interessanter maakt is dat ze als actrice balanceert tussen dat vooruitgangsoptimisme en de gelijktijdige, duistere tegenhanger het Fin de Siècle en het daarbij behorende Symbolisme. Er lijkt een duister vliesje te hangen over de expo. Zoals ergens staat geschreven: “(Sarah) omringde zich met memento mori.” Attributen die verwijzen naar de dood en de vergankelijkheid, iets wat aan het einde van de 19de eeuw enorm in zwang was. Of zoals elders valt te lezen: “Un goût pour l’étrange” (een smaak voor het vreemde). Het deed mij denken aan het atelier van Gustave Moreau dat we bezoeken tijdens onze bourgeoisie-tour. Denk daarbij aan het 19de-eeuwse, vaak donkere, houten interieur. Een wereld die sinds de jaren 1960 steeds meer lijkt te zijn verdwenen.
Ik kan niet anders concluderen: een bijzondere tentoonstelling over een fascinerende vrouw! Tot einde van deze maand nog te bezichtigen. Kom snel naar Parijs!
Beelden van de uitvaart: Funérailles de Sarah Bernhardt (actualités Gaumont, 1923) - YouTube
Een museum met een luchtje - deel 1: Egouts
Ik zeg vaak tegen mijn gasten: Parijs is een gatenkaas. De bekendste ondergrondse gaten zijn de corridors van de metro waar iedere dag miljoenen en miljoenen mensen doorheen manoeuvreren. Bedenk, meer dan 14 lijnen en dan al die wandelgangen naar de verschillende haltes. Stations zoals Les Halles, Montparnasse, Saint-Lazare zijn bijna ondergrondse dorpen, zo wijd verspreid.
Er is uiteraard de Catacomben, aan de zuidkant van Parijs. Oorspronkelijk is dit een onderdeel van een tunnelstelsel van 290 kilometer onder de Franse hoofdstad, de carrières, de mijnen onder Parijs. 1,7 kilometer daarvan is openbaar toegankelijk en daar liggen de botten van de Middeleeuwse Parijzenaren opgestapeld: de Catacomben.
Minder bekend zijn de oude spoorlijnen die niet meer in gebruik zijn, maar waar wel illegale feestjes worden gehouden – tot ongenoegen van de politie. En ook amper bekend is de ruimte onder de Opéra Garnier: die liep onder tijdens de grote overstroming van 1910. Sindsdien is dat water een soort extra fundering om het gebouw ondersteunen. Als het water weg zou leiden, zou de Opéra instorten. Er leven zelfs albino karpers in dit water. Zij zien nooit het daglicht.
En dan zijn er nog de rioleringen. Ik zou bijna zeggen: uiteraard, maar je ziet het toch makkelijk over het hoofd. Die rioleringen – les égouts – zijn vergelijkbaar met de mijntunnels maar dan voor de afvoer van overtollige resten. Onder heel Parijs is er een vertakking van alle leidingen die uiteindelijk worden afgeleid naar verschillende zuiveringsstations.
Het museum dat bij de riolering hoort kon voor het eerst bezocht worden tijdens de Wereldtentoonstelling van 1867. De rioleringen bestonden toen al zo’n 100 jaar. Het waren Lodewijk XIV en XV die een begin maakten met de ondergrondse afwatering. Om hygiënische redenen. In de 19de eeuw gold de uitbreiding van de riolering als een onderdeel van het grote project van Baron Haussmann om Parijs te moderniseren. Intussen is de bedding van de riolen wijd vertakt over groot Parijs.
Het museum is gevestigd in het 7de arrondissement en op dit punt wordt de afwatering van het 7de en het 15de verwerkt. Je leest er over de geschiedenis van de riolering, maar het hoogtepunt is uiteraard de égouts zelf. En dat is een belevenis voor alle zintuigen. 😉 Want inderdaad je wordt er (op zachtzinnige wijze) geconfronteerd met je eigen lichaam. De rioleringen behelzen (naast de regen van het wegdek en trottoirs) vooral de afvoer van overtolligheden uit toiletten, baden en douches, en elektrische machines, zoals wasmachines. Daarom zou ik Musée des Égouts ook eerder willen omschrijven als een experience.
Wat leuk is om te zien zijn de rioleringsarbeiders (égouteurs, zoals ze zo mooi heten in het Frans, is hier een Nederlands equivalent voor?) die in hun uniform rondlopen om zorg te dragen voor het onderhoud van de afvoer. Ze geven ook rondleidingen (ook in het Engels). De ondergrondse Musée des Égouts is sowieso een perfect alternatief als het buiten snikheet is (of juist regent). Het is er heerlijk koel en je loopt er makkelijk een uur rond om alles te bekijken.
Het museum is niet alleen gericht op het verleden. Er is ook een ruimte met een visie op onze vervuiling. Zo worden we er fijntjes op gewezen dat de Fransen per dag 25 miljoen plastic flesjes gebruiken. Toen ik in het museum was, rond drie uur ’s middags stond de teller op 16.654.998 voor die dag. Je ziet die teller ook continu in beweging. Is dat veel op een bevolking van 62 miljoenen? Ik weet het niet, maar met dit hoekje willen de organisatoren duidelijk een statement afgeven dat het wat minder kan met afval produceren.
Een museum met een luchtje - deel 2 : Fragonard
Net als bij Musée des Égouts hangt aan het parfummuseum een luchtje. Maar dan een heel ander luchtje, een kakofonie aan geuren. Je kan ze gaan ruiken in het Fragonard museum. Gratis.
Parfumerie Fragonard, opgericht in 1926, is een familiehuis met unieke traditionele Franse kennis. Eerst word je ontvangen en begeleid door een medewerks(t)er die vertelt over de oorsprong van de geuren, hoe de parfums worden gemaakt en gedestilleerd uit bloemen en plantenextracten. Ook word je bijgepraat over de buitengewone geurengeschiedenis van de oudheid tot heden.
Aan het einde van de rondleiding komt de spreekwoordelijke aap een klein beetje uit de mouw. Je wordt niet verplicht, maar toch vriendelijk uitgenodigd om een geur te proberen en een flesje te kopen in hun winkel. Deze boetiek biedt het hele assortiment van Maison Fragonard: parfums, eau de toilette, zeep, kaarsen, verstuivers, maar ook cosmetica, douchegels en cadeausets.
Jean-François Costa, de vader van de huidige eigenaars, was enorm gepassioneerd door oude voorwerpen. Hij was geïnspireerd door zijn oom die hem al heel vroeg liet delen in zijn kennis van de kunstgeschiedenis. Hij bezocht musea, lezingen, ondernam reizen, knoopte gesprekken aan met experts, curatoren, historici en andere liefhebbers. Daarmee effende hij het pad voor zijn smaak voor oudheden en in het bijzonder voor de Franse 18e eeuw. Met name geuren hebben altijd zijn fascinatie vastgehouden. Een prachtig abstract project. Geuren katapulteren ons vaak van het ene op het andere moment in de tijd. Niet zelden naar de zolder van onze grootouders of de geur van een oude geliefde.
Costa begon zijn verzameling parfumkunstvoorwerpen in de jaren 1950, in een tijd waarin parfum niet dezelfde nieuwsgierigheid losweekte als tegenwoordig. Tegenwoordig is zijn verzameling indrukwekkend zowel in de kwaliteit van de stukken als in hun aantal en diversiteit: destillatieapparaten, kunstwerken uit de oudheid tot het midden van de 20e eeuw. Zijn zonen hebben intussen het museum voortgezet.
Kom zelf deze bijzondere verzameling bezoeken. Het hele jaar door biedt het museum een activiteitenprogramma aan dat is aangepast aan uw wensen: gratis en geleid bezoek, "Kenner"-bezoek, reukconferenties en workshops. Kruip in de schoenen van een leerling-parfumeur door je eigen eau de cologne te creëren. Een onvergetelijke, speelse en boeiende zintuiglijke ervaring waarin de creatie van een geur rond aromatische noten, citrusvruchten en oranjebloesem centraal staat.
Je vindt Fragonard in een afgelegen straatje, square de l’Opéra-Louis Jouvet, vlakbij het immer drukke plein voor Opéra Garnier.
Palais de Tokyo
Tussen 1855 en 1937 waren er niet minder dan 6 grote Wereldtentoonstellingen in Parijs. Een Exposition, zoals ze officieel heetten, was typisch een vrucht van de 19de eeuw waarin de Europese landen heersten over de hele wereld. Vanuit hun koloniën brachten ze allerlei exotische grondstoffen en (kunst)goederen terug naar het vaderland. Doordat deze landen de hele wereld tot hun beschikking hadden stak er een verzamelwoede op. Denkt u bijvoorbeeld aan dierentuinen – een verzameling van exotische dieren – die ook een enorm opgang kenden in deze tijd. Ook de Industriële Revolutie bracht vele vernieuwingen met zich mee. Op zo’n Wereldtentoonstelling staken de landen elkaar de loef af met de nieuwste uitvindingen, attracties en (exotische) producten. Vandaag de dag noemen we die evenementen Expo’s.
De laatste Wereldtentoonstelling in Parijs was in 1937 - 3 jaar voordat de Duitsers de stad zouden bezetten. De dreiging uit die richting was al overal voelbaar. Een jaar eerder had nazi-Duitsland de Olympische Spelen georganiseerd. De Wehrmacht was zich volop aan het bewapenen.
De vorige echte grote Exposition was alweer 37 jaar geleden, die van het Grand Palais en de nieuwe metro. De architectuur, die de toon aangeeft bij zulke enorme evenementen, kenmerkte zich door flamboyante frivoliteit met veel versieringen. Veel torentjes, sierlijk uitgehouwen ramen en andere decoraties. In 1937 was dat heel anders. De tijden waren danig veranderd en zo ook de architectuur. Die was minimalistisch geworden, rechttoe-rechtaan, frivool op een afgemeten manier. Bauhaus, Nieuwe Zakelijkheid, De Stijl, Amsterdamse School, Chicago School… dat waren de stromingen zo vlak voor de Tweede Wereldoorlog.
De toonaangevende gebouwen van de 1937 Wereldtentoonstelling behoren tot de Art Deco. Palais de Chaillot op Trocadéro is hiervan het bekendste voorbeeld. Het pompeuze gebouw met twee armen als een kom waar u tussen staat op het mooiste uitkijkpunt op de Eiffeltoren. Een beetje verderop in dezelfde straat - Avenue de Président Wilson - staat een gebouw in dezelfde stijl: Palais de Tokyo. Op 24 mei 1937 opende de toenmalige Franse president Albert Lebrun Palais de Tokyo. De naam ontleende het gebouw aan de straat aan de Seine-kant : Avenue de Tokio. Na 1945 veranderde de naam in Avenue de New York. Zodoende staat Palais de Tokyo midden in de Amerikaanse wijk.
Pas in 1961 kreeg Palais de Tokyo zijn uiteindelijke bestemming en werd gevuld met moderne kunst, onder andere uit Petit Palais (dat te klein werd). Het museum opende zijn deuren om het grote publiek te ontvangen. Officieel kreeg het gebouw de naam Museum voor Moderne Kunst mee (Musée d’art moderne de la ville de Paris; MAM).
Palais de Tokyo bestaat uit twee vleugels. De oostelijke kant is het museum voor moderne kunst, terwijl de westvleugel - eigendom van de staat - zich vooral richt op hedendaagse stromingen met veel schilder- en beeldhouwkunst, maar ook: design, mode, videokunst, literatuur en dans. En daarmee is Palais de Tokyo het grootste museum in Frankrijk dat eigentijdse kunst herbergt.
Wat is dan precies het onderscheid? Moderne kunst is kunst van begin 20ste eeuw tot aan ongeveer de jaren ‘60. Dan denkt u het beste aan: Henri Matisse, Fernand Léger, George Braque, Pablo Picasso, Amedeo Modigliani. Na de jaren ‘60 volgt de hedendaagse kunst tot op de dag van vandaag, met namen zoals Jörg Immendorff, Jan Voss, Per Kirkeby en Marcel Broodthaers. Ook wordt er in het museum meer en meer aandacht geschonken aan de Amerikaanse, Afrikaanse en Chinese kunst.
In 2010 verscheen Palais de Tokyo in het nieuws vanwege een schilderijenroof. 5 schilderijen met een gezamenlijke waarde van 100 miljoen euro werden ontvreemd.
Het museum heeft een permanente collectie van meer dan 15.000 werken van zo’n 2000 verschillende kunstenaars. Als u van de 20ste en 21ste-eeuwse kunst houdt, dan is dit adres absoluut een tripje naar Parijs waard.